|
خيال پردازی كودكان را جدی بگيريد !
كودكان در سنين قبل از دبستان علاقه بسيار زيادي به بازي ها و موضوعات تخيلي دارند. زندگي يك كودك در سن قبل از مدرسه، از محدوديت هاي بسيار تشكيل شده، او بر اساس نظر والدين خود زندگي مي كند. در واقع كودك به بازيهاي خيالي علاقه دارد ، زيرا مي تواند آن طور كه مي خواهد باشد و زندگي كند؛ خارج از قيد و بندها و محدوديت هايي كه والدين براي او تعيين كرده اند. هيچ كودك سه ساله اي اجازه ندارد كه به تنهايي از خانه خارج شود، به تنهايي غذاي دلخواه خود را بخورد و حتي لباسي را كه دوست دارد بخرد. در اين سن، كودك كاملاً به والدين خود وابسته است، البته مي تواند اظهار نظر كند اما تصميم گيري اصلي و قطعي با والدين است.
كودكان هنگامي كه با مكان هاي تازه يا تجربه هاي جديد رو به رو مي شوند از شيوه اي متفاوت استفاده مي كنند، آنها قوه تخيّل خود را به كار مي برند. زماني كه به يك كودك چهار ساله اجازه مي دهيم تا به تنهايي به مدرسه برود و برگردد او احساس مي كند كه يك فرمانده است و سوار بر اسب از يك قلعه به قلعه ديگر در حركت است. زندگي يك كودك چهار ساله خيلي معمولي و خسته كننده به نظر مي رسد . اما اگر تصور كند كه يك مأمور آتش نشاني است، حس مي كند مثل يك قهرمان زندگي مي كند.
چــــرا خيال پـــــردازي بـــراي كـــودكان بااهميت است؟
خيالپردازي در دوره كودكي اهميت زيادي دارد . زيرا يك كودك علاوه بر اين كه مي تواند زندگي خود را تغيير دهد و شرايط تازه اي را براي خود خلق كند، از شرايط تازه اي كه ايجاد كرده مي تواند دانستني هاي جديدي نيز بياموزد. به طور مثال وقتي كه يك كودك چهار ساله كلاه آشپزي بر سرش مي گذارد، پيشبند آشپزي مي بندد و تصور مي كند كه آشپزاست، احساس استقلال و مسئوليت پذيري سبب مي شود كه به اطراف خود توجه بيشتري داشته باشد، همراه با پدر و مادر خود آشپزي كند. موادي را كه استفاده مي كند به خاطر مي سپارد و از اين كه هر بار بر دانسته هاي خود مي افزايد، خوشحال است. بزرگسالان از دنياي پيرامون خود اطلاعات زيادي به دست مي آورند و براي فراگيري بيشتر ، تجربيات خود را نيز مورد استفاده قرار مي دهند؛ اما كودكان از استعدادي برخوردارند كه لازم است توسط والدين پرورش يابد. آنها با به كارگيري قوه تخيّل خود نه تنها دانستني هاي تازه اي از دنياي اطراف خود به دست مي آورند بلكه مي توانند آن طور كه دوست دارند باشند و زندگي كنند.
تقــــــــويت تخيـــــل :
۱-در منزل جايي را براي تغيير لباس اختصاص دهيد.(جاييكه در آن لباس هاي قديمي، وسايل شخصي مانند: كلاه، كتابهاي جيبي، هديه هاي قديمي و ... را نگهداري كنيد.)
۲-مدادهاي شمعــــي، وسايل آبـــرنگ، كاغذ نقاشــــي و چسب را در دستــــرس كـــودكان قرار دهيد.
۳-داستاني را براي كودك خود تعريف كنيد. لباس يكي از شخصيت هاي داستان را بپوشيد و با كودك خود، براساس داستان، بازي كنيد. اگر داستان را كودك شما تعريف كند بهتر است. مي توانيد موضوع آن را با مراسم عروسي، جشن تولد يا اتفاق هاي ديگري كه در زندگي خود با آنها سرو كار داريد مرتبط سازيد.
۴-تعدادي ملحفه يا پتو در دسترس كودك قرار دهيد تا بتواند خانه درست كند و يا بازي هاي خيالي ديگري را طراحي كند.
۵-كودك خود را تشويق كنيد كه با اسباب بازيهاي سازنده و ابتكاري بازي كند. مانند اسباب بازيهايي كه با كمك قطعه هاي مختلف ميتوان ماشين، خانه، هواپيما و... ساخت.
۶-قصه هاي موزون و آهنگين را براي فرزندتان بخوانيد و به نوبت اشعار آن را تكرار كنيد.
۷-در حد امكان زمان بيشتري را با كودك خود در طبيعت سپري كنيد. محل هايي كه براي ساختن آنها انسان دخالتي نداشته است، براي رشد قوه تخيّل كودك بهتراست.
۸- زماني كه فرزندتان، شما را به دنياي خيالي خود دعوت مي كند، دعوت او را بپذيريد، با او سوار قايق شويد، سوار بر سفينه فضايي در فضا پرواز كنيد و در همه ي موارد رهبري بازي را برعهده فرزندتان بگذاريد.
۹-در بين اسباب بازي هاي كودك تعدادي گوش ماهي، سنگ هاي مختلف، چسب، تخته ، بند، سكه ، طناب و ساير وسايلي كه مي تواند مورد استفاده او قرار بگيرد، قرار دهيد.
۱۰- هنگامي كه با خيال پردازي هاي فرزندتان روبرو مي شويد، او را سرزنش نكنيد. به او اجازه دهيد تا آنچه در ذهن خود دارد بيان كند.
تقويت عزت نفس در كودكان
يكي از روشهاي مهم تقويت عزت نفس در كودكان، پذيرش آنان در همه شرايط است. همه كودكان به ويژه كودكاني كه پا به مرحله رشد مي گذارند بايد از آزادي و استقلال نسبي برخوردار باشند. ولي آنچه كه آنان بايد بدانند اين است كه در اين جهان افرادي زندگي مي كنند كه ممكن است به آنان صدمه بزنند و آنچه كه والدين انجام مي دهند حفظ آنان از دست اين افراد است. فراموش نكنيد كه التيام احساسات سركوب شده دوران كودكي به ويژه كودك بزهكار مشكل و سخت است.
مي گويند كودكان بزهكار به توجه، محبت و پذيرش بيشتري نياز دارند. اغلب آنان احساس انزوا و جدايي مي كنند كه اين امر آسيب پذيري آنان را نيز افزايش مي دهد. به عبارت ديگر كودكاني كه داراي حس خودارزشي هستند كمتر دچار بزهكاري مي شوند. بنابراين چه بايد بكنيد تا عزت نفس را در كودكتان تقويت كنيد. براي انجام اين مهم چهار ركن وجود دارد. محبت، زمان، انضباط، پذيرش. بيشتر اوقات دوست داشتن كودكان خيلي ساده و آسان است و در برخي مواقع مشكل.
ابراز محبت به كودكي كه پيوسته بي تربيت، ناسازگار و بدخلق است، همچون بيشتر كودكاني كه دوران بلوغ را سپري مي كنند، سخت است. جالب است بدانيم در اين زمان است كه او به محبت بيشتري نياز دارد. والديني كه هم در دوران سركشي و ستيز كودكان و هم در دوراني كه كودكان نوپا مي باشند و از شيريني خاصي برخوردارند به آنان توجه مي كنند در واقع پايه عزت نفس كودكانشان را مي سازند. وقتي را كه با كودكتان مي گذرانيد يكي ديگر از مواردي است كه براي تقويت عزت نفس او مهم است. كودكان به زمان با كيفيت نياز دارند. آنان به شما نياز دارند تا در حياط مدرسه و بازي وحتي در برخي زمانهاي معمولي در كنارشان باشيد. اين بدين معنا نيست كه شما بايد كاملاً در همه احوال مراقب كودكانتان باشيد. اغلب براي بيشتر كودكان فقط حضور والدين در خانواده كافي است. گاهي اوقات مشغله كاري در بيرون از خانه به قدري زياد است كه مجبوريم زمان خيلي كمي را با كودكانمان بگذرانيم هيچ چيز مشكل تر از اين نيست كه براي بودن با كودك زمان كافي پيدا كنيم، ولي بايد بدانيم كه اين زمان براي رشد كودك اهميت دارد.
حكم فرما كردن انضباط در خانواده كاري بس مشكل است.تنظيم قوانين منصفانه و به كار بستن آنها به طور منطقي مي تواند مهارت هاي هر پدر و مادري را آزمايش كند. مهم نيست كه شما چه حد و حدودي رادرمورد كودكانتان بكار مي بريد زيرا آنان همواره در جستجوي راههايي براي شكستن اين حد و حدود هستند. اين امر طبيعي است. ولي كودكاني كه از قوانين و حد و حدود آن تبعيت مي كنند، احساس مهم بودن مي كنند. مهم نيست كه تا چه اندازه آنان ممكن است ازخود مقاومت نشان دهند.
يكي ديگر از اركان عزت نفس در كودكان،" پذيرش" است كه انجام آن دشوار مي باشد. براي والدين طبيعي است كه نسبت به كودكانشان اميدواري زيادي داشته باشند. همه ما دوست داريم كه كودكانمان داراي تحصيلات دانشگاهي بوده و يا بهترين شاگرد در كلاس درس باشند. ما از كودكانمان انتظارات زيادي داريم ولي آنان بيشتر انتظارات ما رابرآورده نمي كنند. يكي از روشهاي مهم تقويت عزت نفس، پذيرش كودكان در همه شرايط است. هر كودكي داراي مشخصه منحصر به فرد خويش مي باشد و از نقاط ضعف و قوت برخوردار است. به طور يقين ما بايد انتظار داشته باشيم كه كودكانمان تا آنجا كه مي توانند تلاش كنند. در هر صورت چه آنان در كاري به راحتي موفق شوند يا به سختي ازآن عبور كنند، تشويق كارهايشان و تصديق قوه خود ارزشي براي آنان بسيار ضروري است.
تا آنجايي كه مي توانيد وقت زيادي را با كودكتان بگذرانيد. اگر شما بيش از يك فرزند داريد سعي كنيد طوري وقت خود را تقسيم كنيد كه به هر يك از فرزندانتان زمان كافي اختصاص يابد. گرچه تنظيم زمان بندي بدين شكل مشكل است، ولي اين مسأله براي رشد كودك ضروري است حتي اگر لازم باشد از فعاليتهاي ديگر زندگي خود صرف نظر كنيد. هميشه سعي كنيد در لحظه هاي مهم زندگي فرزندانتان حاضر باشيد. حضور در بازيهاي مدرسه اي، مراسم اعطاي جوايز و… لحظات مهمي هستند كه طبيعتاً كودكان دوست دارند با شما سهيم شوند.
قوانين روشني را تنظيم كرده و آنان را اجرا كنيد. سعي نكنيد در اجراي آن از تنبيه هاي مختلف استفاده كنيد. كودكان اشتباه خواهند كرد و هيچكس هميشه از تمام قوانين پيروي نخواهد كرد. محدوديتها را استوار ولي دوستانه اجرا كنيد.به كودكان خود اميدوار باشيد. به جاي نصيحت كردن آنان براي انتخابهاي بد، انتخاب خودآنان را مورد تمجيد قرار دهيد. همه كودكان دچار اشتباه مي شوند. به كودكان كمك كنيد كه از اشتباهات خود پلي براي موفقيت بسازند. به احساسات كودكانتان احترام بگذاريد. هرگز نسبت به ترديدها، ترسها، عقايد وافكار آنان بي اهميت نباشيد.
پيشرفت كودكانتان را ارج نهيد. كودكانتان بايد بدانند كه شما از آنان انتظارتلاش فراوان داريد ولي ظرفيتهاي آنان را نيز مي شناسيد پيشرفتهاي آنان را تمجيد كرده و هرگز آنها را به خاطر اشتباهاتشان شرمسار نمي كنيد.عقايد و ارزشهاي خود را با كودكانتان درميان بگذاريد. با آنان صحبت كنيد و به صحبتهايشان گوش فرادهيد تا بدين وسيله به آنها اعتماد به نفس بدهيد.
هيچكس نمي داند كه آيا محيط و طبع انسان سبب تفاوت در رفتار او نسبت به پسران و دختران مي گردد و يا روش تربيت او. اما تحقيقات نشان داده‌اند كه والدين مي توانند نقش بسيار مهمي را در كمك و حمايت كودكانشان در جهت يافتن روش هايي سالم و مفيد براي مقابله و روبه رو شدن با تعصبات مربوط به جنسيت ايفا نمايند. اولين قدم براي دستيابي به اين امر مهم آگاهي از نيازهاي كودكان مي باشد.
آنچه دختــــر كوچكتــــان نياز دارد :
اعتمــــاد به نفس :
سعي كنيد همواره كودكتان را تشويق و ترغيب نماييد تا خصوصياتي را كه شما از او انتظار داريد، در خود پرورش دهد. براي مثال ممكن است به او بگوييد : من مطمئنم تو آنقدر شجاع هستي كه بتواني پله‌ها را يكي يكي بالا بروي. بگذاريد او خود را بشناسد و بداند كه شما كاملا به توانايي هايش اعتماد داريد. به او اعتماد دهيد كه با نشاط، سرشار از انرژي و همچنين با لياقت است.
خـــودكفايــــــي :
بگذاريد فرزندتان احساس نمايد كه فردي با لياقت و قابل است و آنچه را كه قادر است اجرا نمايد. براي مثال ليوان آب ميوه را در دستانش بگيرد و بنوشد.موهاي خود را شانه كند و بدون كمك شما يا‌‌ديگران خانه اي بسازد. مي توانيد در مواردي او را راهنمايي كنيد. مي توانيد به او بگوييد: براي نگه داشتن قطعات خانه سازي بر روي يكديگر و ساختن خانه، بهتر است اين كار را انجام دهي... و يا به او يادآوري كنيد كه براي آن كه قدش به شير آب برسد مي تواند صندلي كوچكي را زير پاهايش بگذارد، اما بگذاريد كه او شخصاً امور خود را انجام دهد.
ارتبـــاطات و هماهنگـــــــي خاص:
براي او اسباب بازيهاي گوناگوني نظير انواع ماشين‌هاي بازي و اتومبيل‌هاي متفاوت، قطعات خانه سازي، وسايل گل بازي، انواع توپهاو وسايلي كه بتواند براند و يا از آنها بالا برود، تهيه نماييد.
آمادگـــــي جسمانــــي :
با او بازي كنيد و او را به فعاليت وا داريد. همراه با او مسيري را به صورت سينه خيز طي كنيد، به دنبال هم بدويد و يا كشتي بگيريد. حتي دختر بچه هايي كه براي اجراي ورزش هاي سازمان يافته كوچك هستند از انجام دادن كارهايي نظير بالا رفتن از سطحي شيب دار و سر خوردن از آن، دويدن و پشتك زدن روي سطحي نرم، احساس هيجان و لذت فراوان مي نمايند.
قـــدرت تصميــــم گيـــري:
فرصت‌هاي گوناگوني را در انجام‌كاري خاص به دختر كوچكتان پيشنهاد دهيد و او را ترغيب نماييد تا خود تصميم گيري نمايد. اگر هنوز فرزندتان نوپاست، بگذاريد او ليوان يا بشقابي را كه مي خواهد در آن آب يا غذا بخورد، خودش انتخاب كند و يا اگر كودكتان مي خواهد با يكي از دوستانش بازي كند، بگذاريد او خود از ميان دوستانش يك نفر را انتخاب كند.
كنجكــــــاوي :
فرصت‌هايي را براي او مهيا كنيد تا بتواند در محيط اطراف خود سياحت و كاوش نمايد. زماني كه فرزندتان هنوز نوزاد يا نوپاست منزلتان را براي او كاملاً ايمن نماييد به طوري كه او بتواند آزادانه بدون آن كه خطري تهديدش كند در آن حركت كند. او را به كتابخانه، پارك يا باغ وحش ببريد. هم چنين بهتر است به نقاط مختلف كشور‌سفر كنيد و او را با مكان‌هاي جديد آشنا كنيد.
آنچه پســــر كـــــوچكتان نيـــاز دارد:
محبت ظاهری
پسر كوچولوي شما بيش از دخترتان نياز دارد كه او را در آغوش بگيريد. بنابراين اگر او در حال گريه كردن است، اين كار شما او را بسيار آرام و ساكت مي نمايد. زماني را به بازي كردن با او به ويژه اجراي بازي هاي آرام و بي سر و صدا اختصاص دهيد. همچنان كه پسر كوچكتان بزرگ تر مي شود، به او اجازه دهيد تا بازهم به آغوشتان پناه آورد.
مهــــارت هاي كلامـــــي :
همواره با كودكان حتي در دوران نوزادي صحبت كنيد. صداي ملايم شما سبب مي شود او احساس آرامش نمايد. هم چنين حرف زدن با كودكتان، سبب پرورش مهارت هاي كلامي او مي شود.
تـــوجه و احتــــرام به ديگـــران:
براي فرزند خود توضيح دهيد كه چگونه اعمال و رفتارش بر ديگران تاثير مي‌گذارد. تحقيقات نشان مي دهند كه هنگاميكه دختر بچه اي رفتار بدي از خود نشان ميدهد اغلب به او گفته ميشود كه اين كار او شخصي را آزرده است. براي مثال ممكن است گفته شود:" الهام تو با اين كارت نسرين را آزار داده اي." اما بسيار مشاهده شده كه پسر بچه‌ها تنبيه ميشوند زمانيكه آنان به خاطر انجام كار يا رفتار نادرستي تنبيه ميشوند. ناراحتي و عصبانيت خود را بر دانستن اثرات رفتار بد خود بر والدين و همبازيهايشان ترجيح ميدهند.
رفــــع درگيـــــــري ها به صـــورت صلح آميـــز:
پسر كوچكتان را با روش هايي سودمند در جهت رفع كشمكشها و درگيريهايش آشنا كيند. ممكن است او در شرايط ناآرامي قرار گرفته باشد، براي مثال همسن و سالانش به او حمله كرده و يا او را كتك زده و در اين حال او نيز مقابله به مثل كرده باشد. برايش شرح دهيد كه آزردن و آسيب رساندن به ديگران، كاري نادرست است. بهتر است روشهاي ديگري را به او آموزش دهيد تا بتواند عصبانيت و ناراحتي خود را از طريق آنها ابراز نمايد.
بيــــان احســـاســــات :
پسر كوچولوي خود را تشويق كنيد تا احساساتش را بيان نمايد. حتي از او بخواهيد گريه خود را بروز دهد. اگركودك‌تان اين پيام رادريافت‌كندكه احساساتي نظير ناراحتي، اندوه و ... مجاز نمي باشند قطعاً مي‌آموزد كه چنين احساساتي را حتي در زمان بزرگسالي نيز در خود سركوب نمايد.
نويسنده: دكتر جنی فريدمی
مترجم: الهام روشن پور
|
